Wil jij dat ook? Gedrag van de ander kunnen voorspellen of sterker nog, kunnen beïnvloeden?
Er bestaat een heel mooi model dat kan helpen om effectief te communiceren. Een model dat je helpt om gedrag van andere mensen te voorspellen en daarop in te spelen. Dat model heet de roos van Leary
De roos van Leary is een cirkel met een kruis erdoor, net een windroos, vandaar ook de naam roos van Leary.
De bedenker van dit model is, niet verrassend, Timothy Leary.
Leary ontdekte dat er bij communicatie en gedrag altijd sprake was van actie versus reactie en/of oorzaak versus gevolg.
Jouw gedrag roept gedrag op bij de ander en jouw manier van communiceren, automatisch, ook een andere bepaalde manier van communiceren.
Deze bevindingen legde hij vast in een werkbaar model met acht verschillende typen gedrag.
De roos van Leary was een feit geworden.
“Wat Leary ontdekte is dat bepaald gedrag, ander bepaald gedrag oproept”
Maar hoe kunnen we nu dit model gebruiken om er op een eenvoudige manier lessen uit te trekken voor ons gedrag en voor onze communicatie?
Daar is wel wat uitleg voor nodig.
De kleuren
De witte kleur in de roos staat voor gedrag dat niet wordt opgemerkt. De groene kleur staat voor gedrag dat je waarneemt maar wat als neutraal of positief wordt ervaren. De rode kleur staat voor het gedrag dat als storend en negatief wordt ervaren.
Boven- en ondergedrag.
De verticale lijn staat voor de opstelling die een persoon heeft ten opzichte van de ander. Deze as wordt ook wel de boven-onderas of dominantie- afhankelijkheids as genoemd. Gedrag boven in de cirkel staat voor initiatiefrijk, actief leidend gedrag en grenzen stellen. Gedrag onder in de cirkel staat voor ondersteunend, afhankelijk gedrag. Met boven-gedrag wordt gedrag bedoeld, waarbij de persoon zich gedraagt als de meerdere van de ander, hij stelt zich boven de ander. Met onder-gedrag wordt gedrag bedoeld, waarbij de persoon zich gedraagt als de mindere van de ander, hij stelt zich onderdanig op. Belangrijk om te weten is dat boven-gedrag automatisch onder-gedrag oproept en andersom! Neem bijvoorbeeld het gedrag van de leider, dat roept automatisch volgend gedrag op, het gedrag dat tegenover de leider staat. Maar dit geldt ook omgekeerd, volgzaam gedrag lokt bij de ander leidend gedrag uit. Dit geldt dus voor alle boven en onder gedrag, zoals duidelijk is te zien in onderstaand schema.
Er zijn 4 natuurlijke interactiepatronen die hierboven in de roos terugkomen.
- Aanval versus verdediging: dit geeft vaak verschil van mening en discussies
- Opdrachten geven en gehoorzamen: De èèn verteld wat er gedaan moet worden, de ander voert dit uit.
- Leiden en volgen: betrokkenheid, initiatieven worden gewaardeerd en opgevolgd.
- Helper versus ondersteuner: harmonie luisteren naar elkaar, goede sfeer, dialoog.
Zolang beide partijen zich prettig voelen in patroon is er niets aan de hand, het gedrag bevind zich nog in het groene gedeelte. Dit wordt anders als het patroon gaat knellen. Als èèn van de twee last krijgt van de ander in de interactie, dan wordt datzelfde gedrag ineens als rood ervaren. Dit gebeurt bijvoorbeeld, als bepaald gedrag van de ander teveel aanwezig is. Een beetje hulp van je collega is bijvoorbeeld fijn (groen). Maar veel hulp kan als verstikkend worden ervaren(rood).
De sleutel
Om een knellend patroon te doorbreken is het de truc om de situatie eerst te analyseren. Van welk patroon is hier sprake? Waar sta ik en waar staat de ander in de roos? Waar wil ik naar toe, wel doel heeft deze interactie? Als dat duidelijk is, kun je op een eenvoudige manier je gedrag aanpassen, zodat de situatie weer wordt vlot getrokken. Als je dat doet is er een grote kans dat het gezamenlijke doel alsnog bereikt word!
Hoe je dit doet? De sleutel is het gedrag naast het lastige gedag van de ander in de roos. Dit kun je heel makkelijk zien in bovenstaand model. Door zelf dit gedrag aan te nemen doorbreek je het niet werkende patroon.
Voorbeeld
Als leidinggevende ben je de persoon die meestal bepaald wat er gaat gebeuren. Je teamleden hebben veel vertrouwen in je en laten het helemaal over aan jou. Toch zou je het fijn vinden als het team meer input zou leveren en mee zou denken. Dit vergroot de betrokkenheid bij het werk en ook het samen gevoel! Als leidinggevende vertoon je dus het gedrag van de bepaler. Je team het tegenoverstaande gedrag, namelijk dat van de stille. Om je team meer te laten meedenken kun je dus je gedrag aanpassen naar het gedrag naast dat van de stille, zie de pijlen in bovenstaand schema. Je gaat je dus gedragen als volger. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door je team vragen te gaan stellen. Hoe vinden jullie dat het werk gedaan moet worden? Hoe zouden jullie reageren op deze situatie? Zo breng je een dialoog en misschien wel een discussie op gang binnen het team en wordt de pro-activiteit bevorderd!
Tot slot
De roos van Leary blijft een theoretisch model. Er zijn veel omstandigheden die het gedrag kunnen beïnvloeden, zodat het onmogelijk is dat het altijd zal werken. Toch hebben we met de roos van Leary een mooie tool voor interactie problemen, die in veel gevallen van nut kan zijn. Natuurlijk vraagt het werken hiermee oefening en een zekere mate van zelfreflectie. Maar het is zeker de moeite waard om er tijd en energie in te steken om je dit model eigen te maken!
